چگونه پای سگ‌ها به قاره آمریکا باز شد؟

[ШHłTΞ ШФŁŦ]

چگونه پای سگ‌ها به قاره آمریکا باز شد؟

امروز سگ‌ها در خانه‌ی انسان‌ها و با آن‌ها زندگی می‌کنند و از حقوق مشخصی برخوردارند. به نظر می‌رسد این دو، یعنی انسان و سگ، نمی‌توانند جدا از یکدیگر باشند و هردو به یکدیگر وابسته‌اند. اما داستان رابطه سگ‌ها و انسان ها به همین سادگی‌ها نیست.

 

 شاید هیچ حیوان دیگری با انسان به اندازه‌ی سگ رابطه‌ی نزدیک و تنگاتنگی در طول تاریخ برقرار نکرده باشد. سگ‌ها ده‌ها قرن، یار باوفای انسان بوده‌اند و این رابطه نه تنها کمرنگ نشده، بلکه بسیار جدی‌تر نیز شده. سگ‌ها دیگر آن حیوانات درنده که فقط برای محافظت از انسان‌ها تلقی می‌شدند، نیستند. امروز سگ‌ها در خانه‌ی انسان‌ها و با آن‌ها زندگی می‌کنند و از حقوق مشخصی برخوردارند. بنظر می‌رسد این دو، یعنی انسان و سگ، نمیتوانند جدا از یکدیگر باشند و هردو به یکدیگر وابسته‌اند. اما داستان رابطه سگ‌ها و انسان ها به همین سادگی‌ها نیست. اینکه آن‌ها چگونه توسط انسان اهلی شدند و اینکه چگونه پای‌شان به سرزمین‌های دوردست باز شد، قصه‌ای دور و دراز  دارد.

 مطالعه‌ی جدیدی که نتایج آن در کنفرانس آکادمی ملی علوم آمریکا منتشر شده است، نشان می‌دهد که سگ‌ها حدود ۲۳،۰۰۰ سال پیش در سیبری اهلی شده‌اند. در آن زمان هم انسان‌ها و هم گرگ‌ها به خاطر شرایط بد آب و هوایی عصر یخبندان، منزوی بوده‌اند. سگ‌ها در سال‌های بعد با انسان‌ها پا به آمریکا گذاشته‌اند و حدود ۱۵،۰۰۰ سال پیش که انسان‌ها در سراسر قاره‌ی آمریکا پخش شده‌اند، سگ‌ها نیز به همه جای این قاره پا گذاشته‌اند.

 

آمریکا یکی از آخرین مناطق دنیا بوده که انسان در آنجا سکنی گزیده است. در این زمان سگ‌ها به‌عنوان نوادگان گرگ‌های خاکستری توسط انسان‌ها اهلی شده‌اند و نقش‌های متعددی در جوامع انسانی داشته‌اند.

 

«دکار آنجلا پری» به‌عنوان نویسنده‌ی اصلی این مقاله، می‌گوید: «در مورد اهلی کردن سگ‌ها، زمان و مکان این اتفاق همیشه مورد پرسش بوده است. ما در این مطالعه چگونگی و چرایی این کار را مورد کاوش قرار داده‌ایم. اهلی شدن سگ‌ها در سیبری می‌تواند پرسش‌های زیادی را پاسخ دهد و به کمک این کشف می‌توانیم منشاء ارتباطات بین انسان‌ها و سگ‌ها را کاوش کنیم. قرار دادن شواهد مربوط به باستان‌شناسی، ژنتیک و زمان‌بندی‌ها نشان می‌دهد که سگ‌ها در سیبری اهلی شده‌اند و پس از آن در آمریکا و دیگر نقاط دنیا پخش شده‌اند. یکی از تنها چیز‌هایی که از آن‌ها مطمئن هستیم، این است که سگ‌ها در آمریکا اهلی نشده‌اند.»

دکتر «لورنت فرانتز» به‌عنوان همکار این تحقیق از دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان، می‌گوید: «با استفاده از نشانه‌های ژنتیکی باقی مانده از سگ‌های باستانی اکنون می‌دانیم که سگ‌ها در سیبری اهلی شده‌اند و بعد از آن انسان‌ها به آمریکا مهاجرت کرده‌اند. ترکیب شواهد باقی مانده از انسان‌ها و سگ‌ها درک ما را از تاریخچه‌ی سگ‌ها افزایش داده است و اکنون می‌دانیم ساکنین سیبری و شمال شرق آسیا جا‌هایی هستند که برای اولین بار سگ‌ها را اهلی کرده‌اند.»

در زمان بروز آخرین یخبندان بین ۱۹،۰۰۰ تا ۲۳،۰۰۰ سال پیش سیبری و مناطق اطراف آن سرد و خشک بوده و شرایط واقعاً سختی داشته است. این شرایط باعث شده انسان‌ها و گرگ‌های خاکستری به یکدیگر نزدیک شوند و به شکار‌های یکدیگر علاقمند شوند. این موضوع باعث ایجاد ارتباط بین این گونه‌ها و در نهایت اهلی شدن سگ‌ها شده است.

محققین می‌گویند: «ما مدت‌ها است که می‌دانیم اولین ساکنین آمریکا دارای مهارت‌های شکار بالایی بوده‌اند. این انسان‌ها قادر بوده‌اند از ابزار به نحو مطلوبی استفاده کنند. اکنون می‌دانیم این انسان‌ها در کنار ابزاری که داشته‌اند، سگ‌ها را نیز به‌عنوان همکار خود به این قاره برده‌اند.»

چگونه سگ‌ها توسط انسان‌ها اهلی شدند؟

بحث زمان و نحوه اهلی کردن سگ‌ها همواره موضوع جدل دانشمندان بوده، اکنون پژوهشگران، شواهد تازه‌ای از رابطه پیچیده بین سگ‌ها و انسان‌ها به‌دست آوردند.

در سیبری، رود اوب به آهستگی در امتداد سرد دشت‌های وسیع و منجمد جریان دارد. در شهر سالخارد روسیه که رود اوب به رود پولو می‌پیوندد، بقایای یک مکان باستانی وجود دارد. این مکان باستانی که به دشت‌های سیلابی مشرف است، «اوست پلوی (Ust-Polui)» نام دارد.

تصور می‌شود که قدمت این مکان به ۲۶۰ قبل از میلاد بازگردد و تا اواخر سال ۱۴۰ میلادی هم در اشغال انسان‌ها بوده باشد. باستان‌شناسان با توجه به تعداد زیاد و تنوع بقایای استخوانی و مصنوعات اوست پلوی، مدت‌هاست که شیفته این مکان باستانی هستند. این آثار باستانی که به وسیله لایه‌های خاک منجمد محفوظ مانده‌اند، داستان این مکان باستانی با قبایل کهن سیبری ساکن در آن را بازگو می‌کنند.

اکنون تیمی از پژوهگشران جنبه‌ای از این مکان را بررسی کردند که کمتر مورد توجه بوده، آن‌ها به دنبال دلیل وجود شمار غیر معمولی از بقایای سگ‌ها در این مکان بودند. از زمان اولین حفاری این مکان در سال ۱۹۳۵، تاکنون اسکلت‌های کامل یا بخشی از بقایای استخوانی ۱۲۸ سگ شناسایی شده است.

رابرت لوزی، انسان‌شناسی از دانشگاه آلبرتا در کانادا و سرپرست این تیم پژوهشی، گفت:

در هیچ مکان قطبی دیگری به این اندازه آثار باقی مانده از سگ‌ها را شناسایی نکرده بودیم. همین به قدری جذابیت دارد که بخواهیم به دنبال بازخوانی رابطه بین این حیوانات و ساکنان باستانی اوست پلوی باشیم.

لوزی و همکاران با پژوهش خود به دنبال یافتن اطلاعات بیشتری در مورد نقش این حیوانات در قبایل باستانی ساکن این مکان باستانی هستند. پژوهش این تیم در شماره ماه سپتامبر ژورنال Journal of Anthropological Archaeology منتشر شده که بینش جدیدی در مورد چگونگی اهلی کردن همدمان چهار پا ما انسان‌ها پیش روی‌مان قرار می‌دهد.

تکامل سگ‌ها

بررسی فسیل‌های باقی‌مانده از سگ‌های باستانی و بررسی تغییرات ژنتیکی آن‌ها نشان می‌دهد که سگ‌ها حدود هفده تا بیست و چهار هزار سال پیش از لحاظ ژنتیکی به دو شاخه شرقی و غربی تقسیم شدند. سگ‌های شاخه شرقی در نقاط مختلف خاور دور و سگ‌های شاخه غربی در بقیه آسیا، اروپا و آفریقا ساکن شدند. سگ‌هایی که به اروپا رسیدند با سگ‌هایی که پیش از آن در آنجا بودند مخلوط شدند که باعث تغییر ژنتیکی این حیوان شد.

سگ‌های اهلی همانند دیگر خویشاوندان سگ‌سان خود مانند روباه، شغال، گرگ و دینگو متعلق به راستهٔ گوشتخواران اند. نخستین اعضای خانوادهٔ سگ‌سانان نزدیک ۲۵ میلیون سال پیش به شمال آمریکا رفتند. روباه‌ها از این گروه پدید آمدند.

همان طوری‌که در طبیعت، همه موجودات زنده، خودشان را با شرایط محیطی و تغییر اقلیم سازگار می‌کنند هیچ شکی وجود ندارد که سگ‌ها نیز که در مراحل نخست فرگشت در نقاط مختلف جهان، خود را با این شرایط سازگار کرده باشند. سگ‌های تازی نخستین برای نواحی بیابانی و دشت و سگ‌های مستیف برای نواحی کوهستانی و جنگلی سازش یافتند. جهش ژنتیکی، موجب افزایش شمار گونه‌ها شد و به تدریج این گونه‌ها آگاهانه توسط انسان به کار گرفته و پرورش داده شد. جمجمه و استخوان‌های یافت شده از دوران نوسنگی نشان می‌دهند که دستکم چهار گونه سگ در اروپا وجود داشته‌اند که از نظر بزرگی و شکل جمجمه با هم تفاوت داشتند. ممکن است سگ از گرگ و در مواردی دیگر از شغال فرگشت یافته باشد. همچنین ممکن است از حیوان دیگری که به‌طور مستقل از سایر حیوانات تکامل یافته‌است به وجود آمده باشند.