شب یلدا چه شبی است و در این شب ایرانیان چه می کنند؟
شب یلدا چیست
غروب آخرین روز پاییز کهن ترین جشن ایرانی در سراسر کشور انجام می شود که به آن جشن شب چله یا شب یلدا می گویند. برای پاسخ به سوال این که شب یلدا چیست باید به شما عزیزان عرض کنیم که شب یلدا، همان آخرین شب پاییز است. در نقاط مختلف ایران با شور و شوق زیادی جشن یلدا را برگزار می کنند. شب چله یا شب یلدا در فرهنگ ایرانی قبل و بعد از اسلام در بین اقوام مختلف ایران جایگاه ویژه و خاصی داشته است.
این جشن باستانی بهانه ای شده برای دور هم جمع شدن اقوام دور و نزدیک تا ارتباط خانواده ها محکم تر شود. ایرانی ها از نخستین کارهایی که برای این شب انجام می دهند، خرید میوه هایی مانند انار و هندوانه است علاوه بر این بسیاری از خانواده ها هم به خرید آجیل اقدام می کنند.
تاریخچه شب یلدا
شب چله، میلاد مهر و خورشید شکست ناپذیر از دیگر نام های شب یلدا یا همان آخرین شب پاییز محسوب می شود. بلندترین شب سال، اولین شب پاییز است که با نام شب چله یا شب یلدا نام گذاری شده و در بین ایرانی ها قدمتی 7000 ساله دارد. در دوران مختلفی از تاریخ ایران برگزاری این شب توسط حکومت ها اجبار نشده ولی ایرانیان جشن یلدا را همیشه برگزار می کرده اند و آن را پاس می داشته اند.
اعمال شب یلدا
ایرانیان برای سپری کردن دورهمی های خود در شب یلدا کارهای مختلفی انجام می دهند از اعمال شب یلدا به گزینه های زیر می توان اشاره کرد:
داستان خوانی و شعر خوانی
شعر خوانی و داستان خوانی یکی از بخش های جذاب محسوب می شود که امروزه جایگاه چندانی ندارد. در زمان های گذشته داستان های شاهنامه در دورهمی های یلدا خوانده می شد و ضمن قصه گویی بزرگ تر ها شروع به خواندن اشعار برای کوچک ترها می کرده اند.
تفال به حافظ
در دورهمی های شب یلدا دیوان حافظ جایگاه ویژه ای دارد و تفالی به دیوان حافظ می زنند تا از این طریق بتوانند از احوال آینده خود اطلاع پیدا کنند. رسم دیگری که در این شب در بین مردم مرسوم بوده، این است که گردو را می شکستند و از روی پوک بودن یا نبودن آن اقدام به گرفتن فال می کرده اند.
خوردن آجیل شب یلدا
یکی از بخش های پر طرفدار جشن یلدا خوردن انواع آجیل ها است. علاوه بر طعم عالی که آجیل ها دارند از خواص فراوانی هم برخوردار هستند.
خوردن میوه های شب یلدا
در سفره یلدای ایرانی ها در شب چله علاوه بر آجیل ها انواع و اقسام میوه ها هم وجود دارد. یکی از این نوع میوه ها، هندوانه بوده که شب یلدا بدون آن کامل نمی شود؛ چون اعتقاد بر این است هندوانه که میوه ای تابستانی است، سرمای زمستان روی آن هیچ اثری نمی گذارد. انار یکی دیگر از میوه های پر مصرف یلدا می باشد که نماد زایش و شادی است این میوه آب دار و خوشمزه به دلیل خواص فراوان آن شادی و انرژی را تقدیم انسان می کند
انار میوه ای خون سازی است از دیگر میوه های که در سفره وجود دارد، می توان به پرتقال، سیب، خرمالو و نارنگی نیز اشاره کرد. انار و هندوانه گل سر سبد میوه های سفره شب چله هستند.
اهمیت رنگ قرمز در فرهنگ ایرانیان قدمتی 5000 ساله دارد. ایرانیان قبل از این که ساکن فلات کنونی ایران شوند در جای زندگی می کرده اند که دو ماه تابستان و 10 ماه زمستان بود به همین دلیل اهمیت زیادی به گرمای خورشید می دهند. به این واسطه برای ایرانیان هر چیزی که به خورشید مرتبط بوده، مانند رنگ ارغوانی سپیده دم برایشان اهمیت فراوانی داشته است.
همین موضوع باعث شده رنگ قرمز برای آن ها گرامی باشد لذا میوه انار و هندوانه جایگاه خاصی در سفره یلدای ایرانیان دارد.
خوردن کدو حلوایی
کدو حلوایی فروش بالایی با نزدیک شدن شب یلدا پیدا می کند و با رنگ نارنجی جذابی که دارد به سفره یلدا گرمای ویژه ای را تقدیم می کند.
کدو حلوایی نماد غلبه روز بر شب بوده است. برخی از خانواده های ایرانی در شب چله به خوردن چغندر پخته یا لبو اقدام می کنند لبو یا همان چغندر پخته شده، نماد روزی و برکت است که می تواند برکت را تقدیم خانه های ایرانی کند.
تهیه غذای شب یلدا
در این شب بهترین فرصت برای خانواده های ایرانی است که دور هم جمع شوند به همین دلیل تمام تلاش خود را انجام می دهند تا غذای خوشمزه و لذیذی را تهیه کنند.
از غذا هایی که در این شب میل می شود، می توان به کلم پلوی شیرازی، انار پلو و سبزی پلو با ماهی و زرشک اشاره کرد.
بردن شب چله ای برای تازه عروس ها
با فرا رسیدن شب چله خانواده های عروس و داماد هدایایی را به عروس و داماد می دهند این مراسم به شکل خاصی در هر دیار و شهری برگزار می شود.
در گذشته دختر و پسری که نامزد بوده اند در موقعیت های خاصی مانند شب یلدا یکدیگر را می دیده اند به همین دلیل این شب بهانه ای بوده تا آن ها یکدیگر را دیدار کنند.
از هدایای که برای عروس و داماد استفاده می شود، می توان به گوشت، مرغ، میوه، آجیل و خشکبار، طلا، کیف، کفش و لباس زمستانی، یک قواره پارچه، شیرینی های متنوع، کله قند و غیره اشاره کرد.
روشن کردن آتش
در دیدگاه گذشتگان روشن کردن آتش نماد خورشید و روشنی بوده لذا برخی افراد برای رفع تاریکی، اهریمن و نحسی آتش در شب چله آتش روشن می کرده اند.