قلعه دختر فیروز آباد...

[حسین138]

ــ دژی مستحکم بر بالای صخره‌ای بزرگ که از سنگ تراشیده و قلوه سنگ‌های بزرگ ساخته شده و در نقطه‌ای واقع شده که به این سادگی‌ها از پایین قابل دیدن نیست اما به همه تنگه‌ای که در آن واقع شده اشراف کامل دارد. این‌ها مشخصات قلعه دختر اردشیر بابکان، بنیان‌گذار سلسله ساسانیان است که در نزدیکی فیروزآباد و در مسیر جاده شیراز به فیروز‌آباد بنا شده‌است.

نام‌اش را قلعه دختر گذاشتند چرا‌که آن را غیرقابل فتح می‌دانستند و معتقد بودند هیچ‌کس نمی‌تواند از دروازه‌های این دژ عبور کند و قلعه دختر همیشه دخترشان باقی می‌ماند و برای کسی نخواهد شد. شاید همین نام باعث می‌شد که مردان مسلح درون قلعه بیشتر غیرتی می‌شدند تا این دژ هرگز برای کسی نشود. هرچند اینطور نشد و بالاخره اعراب مسلمان از دروازه‌های آن عبور کردند و نه تنها فتح‌اش کردند که احتمالا به دلیل شدت درگیری تخریب هم شده‌است.

آن زمان که این کاخ بنا شد، جنگ‌های میان اردشیر و اردوان پنجم، آخرین شاه اشکانیان هنوز ادامه داشت و این دژ مستحکم، پایگاه مهمی برای اردشیر بابکان بود. در آن جنگ‌ها قلعه دختر هرگز فتح نشد و هیچ ارتشی موفق نشده بود از تنگه‌ای که دژ بر آن اشراف دارد عبور کند. پس از آن‌هم با شکست اردوان پنجم و پایان سلسله اشکانیان، اردشیر بابکان سلسله ساسانیان را بنا نهاد و این دژ همواره به عنوان پایگاهی مهم برای ساسانیان باقی ماند.

دژ قلعه دختر از سه سطح تشکیل شده و اگرچه دیوارهای آن امروز فرور ریخته اما می‌توان حدس زد که شکل واقعی آن چگونه بوده‌است. باستان‌شناسان بر این باورند که این سه سطح شامل سطح اول و دوم که محل قرار گیری سربازان و فرمانده‌هان بوده و سطح سوم که پادشاه در آن قرار می‌گرفته‌است. آن‌ها احتمال می‌دهند که این دژ گنجایش نزدیک به شش هزار سرباز را داشته‌است.

علی‌رغم آن‌که دیوارها فروریخته اما تالار اصلی هنوز هم شکوه گذشته خودش را دارد. ارتفاع دیوارها خیلی بیشتر از آن چیزی‌است که حالا باقی مانده و می‌شود تصور کرد که در گذشته چه قلعه بزرگ و غیرقابل نفوذی بوده‌است.

قلعه دختر هر بیننده‌ای را به یاد کاخ اردشیر در فیروز آباد می‌اندازد. حتی ورودی قلعه هم بی‌شباهت به کاخ اردشیر نیست. اما داخل تالار اصلی کاملا با کاخ اردشیر متفاوت است. با این‌حال گنبد مدور این دژ که کاملا شبیه کاخ اردشیر بوده و مثل آن کلاهک ندارد، قدیمی‌تر از کاخ اردشیر است و برای همین می‌شود گفت که دژ قلعه دختر، نخستین بنای حکومتی ساسانیان بوده و به گفته باستان‌شناسان اولین گنبد ایرانی روی آن بنا شده‌است.