هنر ایلامی

[ШHłTΞ ШФŁŦ]

هنر ایلامی

 

 

شاهنشاهی ایلام، در طول حیات خود چند دوره را پشت سر گذاشت و سلسله های مختلفی در سرزمین ایلام بر روی کار آمدند. نمی توان به هنر ایلامی همانند هنر دیگر امپراتوری های ایران نگاه کرد، زیرا هم دوره زمانی ایلامیان بسیار طولانی- نزدیک به ۲۰۰۰ سال- است و هم از نظر زمانی بسیار دورتر از دوره های مختلف تاریخی ایران هستند.

اکثر آثار آنها از بین رفته و مدارک مورد نیاز برای بررسی هنر آنها محدود است. نمونه هایی از هنر ایلامیها ظرفهای سفالین با نقشهای ظریف هندسی و شکل جانوران، ابزارها و مجسمه های ساخته شده از عاج، مفرغ و گل با نقوش برجسته، کارهای سنگی، زیورهای ظریف و بناهای معماری باشکوه است. تخیل، در ایجاد طرح های عجیب آثار ایلامی نقش اساسی داشته است.

این نقوش را می توان در مهرهای هزاره سوم پیش از میلاد مشاهده کرد. تصویر شیر بالدار با پاهای پرنده، در این دوره بوجود آمد. حیوانات افسانه ای با بدنهای ترکیبی در مهرهای ایلامی دیده می شوند مانند ترکیب میمون، بز، ماهی، شیر، پرنده های شکاری، عقرب، گاو، سگ و انسان. سفالهای ساخت ایلام بسیار با کیفیت و دارای طرحهای زیبا بودند. توازن شکلها بر روی سفال و قرار گرفتن آنها در چند حاشیه رعایت شده است.

نقوش تنها از ترکیب چند شکل هندسی و خطوط ساده ساخته شده اند. نقوش سفالها در عین حال که زنده و جاندار به نظر می آیند، سبک خاص طراحی خود را نیز کاملا حفظ کرده اند. کار با مفرغ را می توان یکی از نقاط قوت هنر ایلامی دانست. مجسمه ملکه ناپیرآسو یکی از زیباترین آثار مفرغی دنیای باستان، توسط هنرمندان ایلامی ساخته شده است. ابزار مفرغی مشهور لرستان را می توان بازمانده هنر مفرغ کاری ایلامیان دانست.

از آثار معماری ایلامی حفاری شده، تنها می توان به چغازنبیل و هفت تپه اشاره کرد، سایر بناهای ایلامی از بین رفته اند یا هنوز از دل خاک بیرون نیامده اند. ایلامیان برای تزیین بناهای خود از آجر مکتوب استفاده می کردند. تقریبا هفتاد درصد از بیش از پنج هزار آجری که در زیگورات چغازنبیل بکار رفته متن واحدی دارند. در سبز آباد در جنوب بوشهر نیز بنایی ایلامی با آجرهای کتیبه دار کشف شده است، همچنین در منطقه ده نو در ۴۰ کیلومتری جنوب شرق شوش. در هفت تپه قدیمی ترین طاق قوس دار ایران ساخته شده که خود یک اختراع مهم در زمینه ساختمان سازی بود.